Sinterklaas en Zwarte Piet, zijn helper,  komen in de avond van 5 december langs om cadeautjes te brengen in huizen waar kinderen wonen. Deze traditie van Sinterklaas als kinderfeest komt waarschijnlijk voort uit het prentenboekje “Sint Nicolaas en zijn knecht” (1850) van de onderwijzer Jan Schenkman (1806 - 1863).

 Jaarlijks is er een landelijke intocht op de eerste zaterdag na Sint Maarten (11 november)

Deze intocht wordt rechtstreeks uitgezonden op televisie. Sinds 1985 maakt Sinterklaas voor zijn landelijke intocht meestal gebruik van de 'Pakjesboot 12', in het dagelijks leven het stoomschip Hydrograaf.

Zwarte Piet

Zodra Sinterklaas en Zwarte Piet in het land zijn klimt Zwarte Piet op een paar avonden door de schoorstenen van de huizen waar mensen slapen om cadeautjes of snoep in de schoentjes van de kinderen te doen. Dit is de reden waarom Zwarte Piet “zo zwart als roet” is. Zwarte Piet is een kindervriend. Het langsbrengen van cadeautjes en het strooien van snoepgoed is zijn belangrijkste taak. Daarnaast is hij de hulp van Sinterklaas om bijvoorbeeld zijn boek of staf vast te houden. 

Zwarte Piet droeg eerder een roe en een zak met snoepgoed. Sommige kinderen waren bang voor Zwarte Piet. Dit kan aan zijn uiterlijk liggen, of aan dreigingen van ouders dat Zwarte Piet stoute kinderen in de zak mee zal nemen naar Spanje. Piet heeft nu geen roe meer bij zich en mede door de televisieseries is Zwarte Piet geen boeman meer.

Sint-Nicolaas

De informatie die over het leven van de heilige Nicolaas (de man waarop de sinterklaastraditie is gebaseerd) beschikbaar is, is waarschijnlijk eerst mondeling overgeleverd en in een later stadium op schrift gesteld. Hierdoor zijn er veel verschillende verhalen. Hij zou hebben gewoond in Zuid Turkije in het plaatsje Myra.
Hij zou de dag na zijn geboorte kunnen staan en heeft hij verschillende wonderen verricht.

Waaronder de Legenda Aurea.
De Legenda Aurea vertelt het verhaal van een arme man, die drie dochters had. In die dagen werd van de vader verwacht, dat hij de toekomstige echtgenoot iets van waarde aanbood: een bruidsschat. Hoe hoger de bruidsschat, des te groter de kans dat een jonge vrouw een goede echtgenoot zou vinden. Zonder bruidsschat was het waarschijnlijk dat de vrouw nooit zou trouwen. Vanwege de armoede van de man waren zijn dochters gedoemd als slaven te worden verkocht. Echter, op drie verschillende gelegenheden verscheen een buidel met goud in het huis, die voorzien waren van een volwaardige bruidsschat. Van de geldbuidels, die door een open raam werden gegooid, wordt gezegd dat ze in de schoenen terecht kwamen die voor de haard stonden te drogen. Soms zijn de geldbuidels weergegeven dan wel geïnterpreteerd als sinaasappels of mandarijnen, hetgeen kan verklaren waarom de Sint uit Spanje komt. Dit verhaal verklaart ook het strooigoed en het zetten van de schoen. Drie zakjes met goud staan symbool voor Sint Nicolaas. Ook de munten van chocolade die vaak deel uitmaken van het strooigoed gaan op dit verhaal terug. De sterfdag van de heilige is 6 december. Deze dag werd een officiële kerkelijke feestdag met als thema wedergeboorte. Sinterklaas wordt gevierd op de avond van 5 december omdat bij de katholieke kerk een feestdag begint met een avond gebed op de avond ervoor. Vandaar dat we op de avond van 5 december Sint en Piet toezingen. De eerste sinterklaasviering was van na de oorlog. Het schoentje zetten gebeurde al in de 15de eeuw.

Liedjes

Liedjes over Sint-Nicolaas kwamen al in de 12de eeuw voor. Toen waren het nog geen kinderliedjes. Een van de eerste kinderliedjes is Zie ginds komt de stoomboot. Deze is geschreven door Jan Pueter Heije, een huisarts, In 1843 schreef hij zie de maan schijnt door de bomen, speciaal voor kinderen met last van kortademigheid. Door de lange zinnen konden zijn patientjes goed oefenen met diep ademhalen. Veel van de andere liedjes zijn geschreven op al bestaande melodieen van bijvoorbeeld Mozart. 

Hooi, wortels en water voor het paard van Sinterklaas, worden al heel lang voor de kachel gezet. Deze traditie wijst naar de offers die aan goden werden gebracht.

Sinterklaas komt met een stoomboot omdat hij ook een beschermheilige van de zeelieden was.